Wanneer we denken, vindt er een complexe interactie plaats tussen miljarden neuronen in onze hersenen. Deze neuronen communiceren met elkaar via elektrische en chemische signalen, waardoor er neurale netwerken ontstaan. Deze netwerken vormen de basis voor onze gedachten, herinneringen en gedrag.
De prefrontale cortex, gelegen in het voorste deel van de frontale kwab, speelt een cruciale rol bij hogere cognitieve functies zoals:
Wanneer we piekeren, is de prefrontale cortex vaak overactief. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel waarbij we steeds maar blijven malen over dezelfde negatieve gedachten.
Het limbische systeem is een groep structuren diep in de hersenen die betrokken zijn bij emoties, motivatie en geheugen. Belangrijke onderdelen van het limbische systeem zijn de amygdala (angst en emoties), de hippocampus (geheugen) en de nucleus accumbens (beloning).
Bij piekeren speelt de amygdala een belangrijke rol. Deze structuur is hyperalert voor potentiële gevaren en kan een alarmsignaal afgeven, zelfs als er geen echte dreiging is. Dit kan leiden tot gevoelens van angst en onrust.
Wanneer we piekeren, is er vaak een disbalans tussen de prefrontale cortex en het limbische systeem. De prefrontale cortex probeert de situatie te analyseren en oplossingen te vinden, maar de amygdala blijft alarmsignalen afgeven. Deze voortdurende strijd kan leiden tot een gevoel van overweldiging en machteloosheid.
Neuroimaging studies, zoals fMRI (functional Magnetic Resonance Imaging), hebben aangetoond dat bij mensen die vaak piekeren bepaalde hersengebieden, waaronder de prefrontale cortex en de amygdala, anders actief zijn dan bij mensen die minder vaak piekeren. Deze studies ondersteunen de hypothese dat piekeren geassocieerd is met een disfunctionele interactie tussen verschillende hersengebieden.
LeDoux, J. E. (2007). The emotional brain: The mysterious underpinnings of emotional life. Simon and Schuster.
Raichle, M. E. (2015). The brain and its mysteries. Annual Review of Neuroscience, 38, 127-158.
Herseninstituut – Neuroimaging
Hardop praten is meer dan alleen een manier om gedachten te verwoorden; het kan ook een krachtig hulpmiddel zijn om piekergedachten te verminderen. Door je gedachten uit te spreken, activeer je verschillende hersengebieden die betrokken zijn bij spraak, emotie, en controle over gedachten. Dit proces kan helpen om de vicieuze cirkel van piekeren te doorbreken.
Bij het hardop spreken, de conversatie dus, zijn de Broca- en Wernicke-gebieden in de hersenen essentieel. Deze gebieden zijn verantwoordelijk voor respectievelijk de productie en het begrip van taal:
De conversatie en daarvoor hardop praten kan ook de prefrontale cortex betrekken bij het proces, wat een bijkomend voordeel kan hebben bij het verminderen van piekeren. De prefrontale cortex, zoals eerder besproken, is verantwoordelijk voor hogere cognitieve functies zoals planning en besluitvorming. Door gedachten hardop te formuleren, kan de prefrontale cortex helpen om deze gedachten beter te structureren en te reguleren, wat bijdraagt aan een gevoel van controle en rust.
Wanneer je hardop praat, kan dit helpen om de overactiviteit van de amygdala te verminderen. Door je gedachten in taal om te zetten, verschuift je aandacht van emotionele reacties naar een meer rationele verwerking. Dit kan de invloed van de amygdala temperen, wat leidt tot een vermindering van angst en onrust.
Recent neuroimaging-onderzoek toont aan dat hardop praten de hersenactiviteit op een manier kan beïnvloeden die vergelijkbaar is met mindfulness en andere technieken die gericht zijn op het reguleren van emoties. Studies hebben aangetoond dat mensen die hardop praten terwijl ze piekeren, vaak een afname vertonen in de activiteit van de amygdala en een toename in de activiteit van de prefrontale cortex.
Hardop praten kan een waardevol hulpmiddel zijn om piekergedachten te verminderen door de hersenen te helpen om gedachten beter te structureren en emoties beter te reguleren. Het activeert verschillende hersengebieden die samenwerken om de vicieuze cirkel van piekeren te doorbreken, waardoor je gedachten kalmer worden, onder een stabielere controle.
De momenten dat we deze geweldige ’tool’ gaan inzetten, zijn natuurlijk de momenten dat je alleen bent. Tijdens het autorijden, onder de douche, of ieder ander privémoment dat we inlassen. Maar wat nu, als we weten dat dit zo krachtig werkt, maar we hebben niet de mogelijkheid om ons terug te trekken? Maak kennis met Bram en zet deze tool in op ieder moment dat jij het nodig hebt.
Ga naar ‘Hardop denken met Bram’
Morin, A. (2005). Possible links between self-talk and mind wandering. Consciousness and Cognition, 14(4), 780-782.
McGuire, K. M., & Botvinick, M. M. (2010). Prefrontal cortex involvement in action sequencing. Neuropsychologia, 48(3), 725-733.
Trafton, J. G., & Trickett, S. B. (2006). The impact of self-explanation on problem-solving: A multi-method approach. The Journal of the Learning Sciences, 15(2), 145-182.
Lehrer, P. M., & Woolfolk, R. L. (2021). Principles and Practice of Stress Management. Guilford Publications.
Morin, A., & Uttl, B. (2021). Self-talk and self-regulation: The role of inner speech in cognition and behavior. American Psychological Association.
